Natuurlijk verven: mijn werkwijze

Het onderwerp van deze blogpost is precies wat er genoemd wordt in de titel: de manier waarop ik natuurlijk verf. Het is niet de enige manier en vast niet de beste, maar dit is wat voor mij werkt. Of je nu van plan bent om zelf te beginnen met natuurlijk verven, of je achtergrondinformatie bij een van onze artikelen zoekt, ik hoop dat deze informatie je helpt!

Je hebt nodig

• Twee roestvrijstalen of emaille pannen. Andere materialen kunnen het eindresultaat beïnvloeden. Verven met maar één pan is mogelijk, maar duurt wel veel langer.*
• Een thermometer
• Minstens twee glazen potten. Ik gebruik meestal een glazen fles om de verfstoffen in voor te bereiden en een klein potje om het aluin in op te lossen.
• Een lepel
• Aluin
• Een tang of ander soort gereedschap om je materialen uit het hete water te tillen

Werk veilig

• Geen van de dingen die je bij het verven gebruikt kunnen daarna nog voor het bereiden van voedsel gebruikt worden. Bewaar je verfspullen daarom buiten de keuken en label ze “niet voor eten” indien nodig.
• Eet of drink niets tijdens het verven
• Werk in een goed geventileerde ruimte en/of gebruik de afzuigkap
• Maak na het verven alle oppervlakken goed schoon
• Draag handschoenen, een schort en een masker om jezelf waar nodig te beschermen

Stap 1: De verfstoffen voorbereiden

Ik werk meestal met gedroogde verfstoffen en vaak moeten deze eerst een tijdje onder water staan voordat ze kleur afgeven. Als ik een nieuwe soort verfstof wil gebruiken, doe ik eerst onderzoek en vergelijk ik meerdere bronnen om te bepalen hoe ik dit aan wil pakken. In de meeste gevallen doe ik mijn gedroogde verfstof in een glazen fles met een relatief grote opening (in deze heeft ooit pastasaus gezeten). Hier giet ik kokend water overheen en laat het dan een dag staan, of, als ik met een houtsoort verf, meestal drie tot vier dagen.

De avond voor ik wil gaan verven weeg ik het materiaal dat ik wil verven (garen, spinwol of stof: dit zal ik “materialen” blijven noemen) en schrijf ik het gewicht op voordat ik het in een emmer met koud kraanwater zet. Je wil dat je materialen goed nat zijn als je gaat verven, zodat de kleur optimaal opgenomen wordt.

Stap 2: Beitsen

Als ik klaar ben om te gaan verven, bereid ik eerst het beitsmiddel voor. Om wol te verven gebruik ik bijna altijd 15% aluin. Dit betekent dat ik voor 100 gram droge wol 15 gram aluin gebruik. Dit werkt voor proteïnevezels als wol, zijde en alpaca, maar plantaardige vezels als katoen, linnen en viscose beits je met andere materialen.

Om het aluin, wat je in poedervorm koopt, te gebruiken moet je het oplossen in heet water. Terwijl ik wacht tot de waterkoker klaar is vul ik mijn pan alvast met koud water en weeg ik mijn aluin af in een glazen potje. Als het water kookt, giet ik het in hetzelfde potje (de hoeveelheid water maakt niet uit) en roer tot het volledig opgelost is. Dit giet ik in de pan en roer nog eens goed.

Hierna plaats ik de natte wol voorzichtig in de pan en zet het fornuis aan. Je wil gelijdelijk, in ongeveer 30 minuten een temperatuur van tussen de 80 en 90 graden Celsius bereiken. Het mag langer duren, maar niet korter, anders kun je je materialen beschadigen. Roer af en toe voorzichtig. Als de goede temperatuur bereikt is moet het een uur op deze temperatuur blijven staan. Zet het vuur lager, zodat de temperatuur stabiel blijft, en roer af en toe voorzichtig.

Stap 3: Het verfbad voorbereiden

Terwijl de pan met beitsmiddel en materialen aan het opwarmen is bereid ik het verfbad voor. Als het kan gebruik ik een oude panty om de verfstoffen te zeven. Deze is gemakkelijk over de hals van de fles te schuiven, waarna ik het water in de tweede pan giet. De panty vangt alle verfstof op. Meestal leg ik er een knoop in en gooi hem samen met het water in het verfbad, zodat eventueel resterend pigment ook vrij kan komen. Hierna vul ik de pan met kraanwater (dit mag heet zijn, als je verfstof dit aan kan**) en plaats de pan op het vuur (ook hier is een hoge temperatuur prima, als de verfstof dit kan hebben). Ik verhit het totdat het water zachtjes kookt of tot een temperatuur tussen de 80 en 90 graden Celsius. Ook deze pan laat ik een uur op deze temperatuur staan.***

Stap 4: Het verven

Wanneer de materialen klaar zijn met beitsen en ook het verfbad klaar is, gebruik ik een tang om de materialen van de ene naar de andere pan te verplaatsen. Hierna laat ik het nog een uur op dezelfde temperatuur in het verfbad, waarbij het belangrijk is om af en toe voorzichtig te roeren. Na dit uur doe ik een deksel op de pan en zet ik het vuur uit, zodat de materialen in het verfbad af kunnen koelen. Meestal laat ik het een nacht in het verfbad staan en haal ik de materialen er de volgende dag uit.

Stap 5: De materialen uitspoelen

Als het verfbad afgekoeld is (of de volgende dag), vul ik een emmer met koel kraanwater tot ongeveer halverwege. Met handschoenen til ik de wol uit het verfbad en knijp voorzichtig het meeste water eruit (knijpen, niet wringen), voordat ik het in de emmer plaats. Door de materialen tegen de wanden en onderkant van de emmer te drukken komt het overtollige pigment vrij. Ververs het water waar nodig en ga door tot er geen pigment meer vrijkomt. Hierna knijp ik weer zoveel mogelijk water uit de materialen en laat ze drogen.

Opmerkingen

• Meestal is na één verfsessie nog niet al het pigment uit het verfbad opgebruikt. Op een koele, donkere plek blijft het verfbad wel even houdbaar, maar omdat dit van veel factoren afhangt kun je je verfbad het beste zo snel mogelijk weer gebruiken.
• Om een verfbad te hergebruiken hoef je het alleen op te warmen. Als je al gebeitste materialen hebt, kun je deze in het verfbad doen voordat je het op het vuur zet en ze samen opwarmen. Als je een verfbad opnieuw gaat gebruiken raad ik aan om eerst goed te roeren en de verfstoffen in de panty te bewegen zodat er zoveel mogelijk pigment vrijkomt.

*Je hoeft je materialen niet vlak van tevoren te beitsen, dit kan je ook eerder doen. Je kunt je materialen een paar dagen nat bewaren, of je kunt je materialen na het beitsen laten drogen en voor het verven onder water zetten.

**Sommige verfstoffen zijn gevoelig voor hitte, zoals alkanna tinctoria. Doe hier onderzoek naar en wees voorzichtig tijdens het opwarmen van deze stoffen.

***An hour usually works for me, but some dyestuffs need more time to release their pigment.

---